Σ. Χάντινγκτον, το πνεύμα της «σύγκρουσης»

Στη δεκαετία του 1990, όταν η νέα Τάξη Πραγμάτων, ήταν το νούμερο ένα θέμα στη διεθνή ατζέντα, η θεωρία του Σάμιουελ Χάντινγκτον περί συγκρούσεως των πολιτισμών άγγιξε ευαίσθητες χορδές. Ο Αμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, που δίδαξε επί 58 χρόνια στο Χάρβαρντ, πέθανε σε ηλικία 81 ετών αφήνοντας μια σειρά θεωρητικών αναλύσεων που δίχασαν και προκάλεσαν.

Το πιο διάσημο έργο του με τίτλο «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Terzo) κυκλοφόρησε το 1996 και συζητήθηκε όσο λίγα. Σύμφωνα με τον Χάντινγκτον, ο κόσμος χωριζόταν σε πολιτισμικές ζώνες βάσει θρησκείας και κατ’ επέκταση κουλτούρας. Η Χριστιανική Δύση χωριζόταν από το Ισλάμ με ένα βαθύ ρήγμα, θεωρία που αναδείκνυε τις ρίζες της θρησκείας ως σημαντικότερες από την επίδραση των ιδεολογιών. Ο «συντηρητικός» Χάντινγκτον (που πολλοί θυμήθηκαν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001) βρισκόταν στον αντίποδα του «προοδευτικού» Αμερικανο-Παλαιστίνιου Εντουαρντ Σάιντ, ο οποίος με τη διάσημη θεωρία του περί «Οριενταλισμού» κατηγορούσε τους Δυτικούς για προκατάληψη.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Χάντινγκτον υπήρχε και η «ενδιάμεση» ζώνη, στην οποία τοποθετούσε την Ελλάδα, τα ορθόδοξα Βαλκάνια, τη Ρωσία και άλλες χώρες, που ήταν κληρονόμοι του Βυζαντίου. Ο Χάντινγκτον κατηγορήθηκε για υπεροψία και στρεβλή μεθοδολογία, αλλά ο ίδιος υπερασπιζόταν με ορθολογισμό τις θέσεις του. «Οι πολιτισμικές ταυτότητες, οι ανταγωνισμοί και οι συναισθηματικές συμμαχίες δεν θα παίξουν απλώς ένα ρόλο στο μέλλον, αλλά θα ορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα έθνη».
Το 2004, ο Χάντινγκτον στο βιβλίο του «Ποιοι είμαστε; Οι προκλήσεις απέναντι στην εθνική ταυτότητα της Αμερικής», προκάλεσε νέο γύρο ζωηρών αντιπαραθέσεων καθώς υποστήριζε ότι το κύμα των Μεξικανών μεταναστών υπονόμευε την εθνική συνοχή της αμερικανικής κοινωνίας.
«Ανθρωποι από όλον τον κόσμο μελέτησαν τις ιδέες του και λογομάχησαν γι’ αυτές», σχολιάζει ο καθηγητής στο Χάρβαρντ Χένρι Ροσόφσκι. «Υπήρξε ένας πολιτικός επιστήμων που επηρέασε όσο λίγοι τα τελευταία 50 χρόνια».

Kathimerini 30-12-08