Πίνα Μπάους (Pina Bausch): Για τον χορό και την τέχνη

Η Πίνα Μπάους έφυγε από τη ζωή αρκετά ξαφνικά το 2009 αφού είχε καταφέρει πρώτα να γίνει μία από τις πιο ανατρεπτικές χορογράφους της εποχής της και η δημιουργός του Theatertanz, μιας νέας έκφρασης του χορού που θα επηρέαζε ένα μεγάλο μέρος μελλοντικών χορευτών και χορογράφων από την δεκαετία του 1970 και έπειτα.

Η Πίνα Μπάους γεννήθηκε στις 27 Ιουλίου του 1940 στο Solingen σε μία αστική οικογένεια. Οι γονείς της August και Anita Bausch διατηρούσαν ένα εστιατόριο με ξενώνες και είχαν αποκτήσει άλλα δύο παιδιά πριν τον δικό της ερχομό...

Ο χορός μπήκε στη ζωή της σε νεαρή ηλικία όταν το 1955, όντας ακόμα 14 ετών, άρχισε να παρακολουθεί τα μαθήματα στη σχολή Folkwangschule στο Essen. Διευθυντής τότε ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς χορογράφους της Γερμανίας και ένας από τους ιδρυτές του γερμανικού εξπρεσιονισμού στο χορό.

Το 1959 μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της, η μόλις 19 ετών Μπάους κατάφερε να κερδίσει μία υποτροφία και να συνεχίσει τις σπουδές της επάνω στο χορό στο Julliard School της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1960 έχοντας για καθηγητές τις σημαντικές προσωπικότητες του χορού όπως τους Antony Tudor, Jose Limon και Paul Taylor. Η παρουσία της δεν θα περνούσε απαρατήρητη και σύντομα βρέθηκε να συμμετέχει με τον Tudor στην Metropolitan Opera Ballet Company αλλά και τον Taylor στο New American Ballet, ενώ συνεργάστηκε και με την Paul Sanasardo – Donya Feuer Dance Company.

Το 1962, η Μπάους θα ενταχθεί στην Folkwang Ballett Company του Kurt Jooss, ως σολίστα ενώ παράλληλα θα παρέχει την βοήθειά της στον Jooss σε πολλά κομμάτια πριν χορογραφήσει το πρώτο δικό της έργο το 1968 με τίτλο Fragment σε μουσική Bela Bartok φτάνοντας το 1969 να γίνει καλλιτεχνική διευθυντής της ομάδας.

Το 1972, η Μπάους θα ξεκινήσει ως καλλιτεχνική διευθυντής στο Wuppertal Opera Ballet, το οποίο θα μετονομαστεί αργότερα στο γνωστό Tanztheater Wuppertal Pina Bausch που θα ταράξει τα νερά του σύγχρονου χορού. Η ομάδα ανέπτυξε ένα μεγάλο ρεπερτόριο από αυθεντικά κομμάτια με αποτέλεσμα ανά τακτά χρονικά διαστήματα να κάνει περιοδείες σε όλο τον κόσμο.

Από τις πιο γνωστές της χοροθεατρικές παραστάσεις που άφησαν ιστορία αποτελεί τόσο το Café Muller που πρωτοπαίχτηκε το 1978 με τους χορευτές να γυρίζουν και να σκοντάφτουν επάνω σε μία σκηνή γεμάτη τραπέζια και καρέκλες, όσο και η εξαιρετική παράσταση του 1975 ‘Ιεροτελεστία της Άνοιξης’ με τη σκηνή να είναι πλήρως καλυμμένη με χώμα.

Η αλληλεπίδραση αρσενικού – θηλυκού αποτέλεσε ένα από τα βασικά θέματα των χορογραφιών της Μπάους, ενώ ήταν και έμπνευση για την ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ, ‘Μίλα της’. Οι χορογραφίες της αποτελούν ιστορίες μικρών μονάδων διαλόγου και δράσης επάνω στη σκηνή με σουρεαλιστικό χαρακτήρα, ενώ η επανάληψη κρατάει ένα σημαντικό ρόλο στη δόμηση των έργων της. Οι δουλειές ήταν πάντα ένας συνδυασμός χρήσης multi-media, περίτεχνων σκηνικών και εξαιρετικής μουσικής που κέντριζαν το ενδιαφέρον με έναν ιδιαίτερο και μοναδικό τρόπο.

Το 1983, η Πίνα Μπάους θα κρατήσει το ρόλο της Πριγκίπισσας Lherimia στην ταινία του Φεντερίκο Φελίνι And the Ship Sails On, ενώ το 1984, το Tanztheater Wuppertal Pina Bausch θα κάνει το ντεμπούτο του στην Αμερική, ως η ενακτήρια παράσταση στο Olympic Arts Festival στο Λος Άντζελες.

Το 2009, η Μπάους θα ξεκινούσε να εργάζεται με τον σκηνοθέτη Wim Wenders επάνω σε ένα 3d ντοκυμαντέρ για το έργο της με τίτλο Pina, προσπαθώντας να αποτυπώσει όλα όσα η ίδια ονειρευόταν και έβλεπε να γίνονται πραγματικότητα μέσα από τον χορό. Όπως κσι ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, για την Μπάους η τέχνη δεν μπορούσε να μένει αμέτοχη σε όσα συνέβαιναν μέσα στην κοινωνία ούτε είχε σκοπό να παρουσιάσει απλά μια ευχάριστη ιστορία αλλά να θέσει ερωτήματα και προβληματισμούς στον θεατή αφήνοντάς τον ελεύθερο να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.

Το ντοκυμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2011 μετά το θάνατό της το 2009 με αποτέλεσμα να μην το δει ποτέ ολοκληρωμένο, αποτελώντας ωστόσο ένα εξαιρετικό κομμάτι όλων όσων υπήρξε η Πίνα Μπάους για το χορό σε κάθε του μορφή.

Ανάμεσα στις διακρίσεις που κατάφερε να αποσπάσει κατά τη διάρκεια της καριέρας της συγκαταλέγονται το UK’s Laurence Olivier Award και το Japan’s Kyoto Prize, ενώ το 2008 της απονεμήθηκε το σπάνιο Goethe Prize και το 2009 εξελέγη Foreign Honorary Member της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.

Μάλιστα, έργα της παρουσιάστηκαν φέτος τον Ιούνιο και του Ιούλιο ως αποκορύφωμα της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου. Τα έργα ήταν αποτέλεσμα των επισκέψεων της Μπάους, ύστερα από προσκλήσεις, σε 10 διαφορετικά μέρη στον κόσμο (Ινδία, Βραζιλία, Παλέρμο, Λος Άντζελες, Χονγκ Κονγκ, Βουδαπέστη, Κωνσταντινούπολη, Σαντιάγο, Ρώμη και Ιαπωνία) από το 1986 έως το 2009.

Στην προσωπική της ζωή, η Πίνα Μπάους ήταν παντρεμένη αρχικά με τον ολλανδικής καταγωγής ενδυματολόγο Rolf Borzik, ο οποίος πέθανε από λευχαιμία το 1980 και έπειτα συνάντησε τον δεύτερο σύζυγό της Ronald Kay με τον οποίο απέκτησαν το 1981 τον γιο της Ralf-Salomon.

Δυστυχώς, η μοναδική αυτή καλλιτεχνική προσωπικότητα που έφερε μια νέα εποχή στην τέχνη του χορού και ενέπνευσε και συνεχίζει να εμπνέει μέσα από τα έργα της, έφυγε εντελώς ξαφνικά στις 30 Ιουνίου του 2009 στο Βούπερταλ της Γερμανίας σε ηλικία 68 ετών, μόλις πέντε ημέρες μετά την διάγνωση των γιατρών για καρκίνο.

Το ντοκυμαντέρ του Wim Wenders, Pina αφιερώθηκε στη μνήμη της, την οποία συνεχίζει να διατηρεί μέχρι και σήμερα ο γιος της αλλά και όλοι όσοι την αγάπησαν και την ξεχώρισαν.

Capital Weekend 3 – 11 – 2012