Το εγχειρίδιο του ενάρετου κλέφτη

Ανδρέας Ζαμπούκας

Στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα υπάρχει μία προκείμενη, με την οποία  ο Σωκράτης θέλει να στηρίξει το επιχείρημα του για την καθολικότητα της πολιτικής αρετής. Λέει λοιπόν, πως αν κάποιος αρχίσει να αποκαλύπτει στους άλλους ότι είναι άδικος και ανήθικος, τότε σίγουρα θα τον περάσουν για τρελό και θα αρχίσουν να τον κοροϊδεύουν. Άρα είναι αναγκασμένος να προσποιείται τον ενάρετο, ακόμα κι αν όλοι γύρω του γνωρίζουν τα πεπραγμένα και την «ιστορία» του, χωρίς όμως να τους το έχει φανερώσει ο ίδιος. Αποδεικνύεται έτσι, ότι δεν πρόκειται ποτέ να συναντήσεις απατεώνα, ψεύτη ή κλέφτη που θα έρθει αυτοβούλως να διατυμπανίσει τις πράξεις του...

Μου ήρθε  λοιπόν, στο μυαλό ο Πλάτωνας για την περίπτωση του Τ.Τ και τις πρόσφατες αποκαλύψεις για τα επισφαλή δάνεια. Μόλις ξεκίνησε, σκέφτηκα, άλλο ένα σενάριο με πρωταγωνιστές, δεύτερους ρόλους και πολλούς κομπάρσους. Και προσπαθώντας να αποκομίσω συμπεράσματα και οφέλη κατέληξα, φτωχά και μίζερα, να διαπιστώσω τη δύναμη της διάχυτης και συνηθισμένης κουλτούρας. Αυτής που διέπει τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος σε μεταπρατικές μικροκαπιταλιστικές κοινωνίες σαν τη δική μας.

Κι από τον Πλάτωνα, πέρασα στον Ηλία Πετρόπουλο, συγγραφέα του βιβλίου «Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη» ο οποίος πεθαίνοντας στη Γαλλία, το 2003, είχε ορίσει, ρητά, στη διαθήκη του να πεταχτεί η τέφρα του στους υπόνομους του Παρισιού, όπως και έγινε. Ό,τι έγραψε στα βιβλία του ήταν για το περιθώριο και οι ήρωες του ήταν τα χειρότερα ρεμάλια, ελεεινοί, βουτηγμένοι στα λάθη και στην αθλιότητα.

Και τι είναι η αθλιότητα; Kι αυτοί που κλέβουν είναι κακοί άνθρωποι; Πώς γίνεται άλλωστε να κλέβεις, όλοι να το ξέρουν αλλά εσύ να μη ντρέπεσαι; Αρκεί που δεν τους το λες εσύ κι αυτοί που δε σε κοροϊδεύουν. Γιατί αν σε χλεύαζαν, εσένα, την οικογένεια σου, τον κύκλο σου, τη δουλειά σου, δε θα το έκανες, θα ντρεπόσουν. Αυτοί όμως, δέχονται την υποκρισία σου και συ τη δικιά τους. Ίσως γιατί θέλουν γρήγορα, να βρεθούν στη θέση σου. Κι έτσι, χωρίς αιδώ και συστολές, χτίζεις καριέρα, γεμίζεις κι αδειάζεις ταμεία, πας στα καλύτερα εστιατόρια, σε δείχνει η τηλεόραση, συχνάζεις σε προξενεία και συναλλάσσεσαι με παλιά τζάκια, κλείνοντας δουλειές. Γίνεσαι και δημοφιλής, μεγαλοπαράγοντας, τσιράκι, πρόεδρος, ό,τι να 'ναι γίνεσαι και προχωράς.

Κάθεσαι στο τραπέζι κι είστε τέσσερις, εσύ κι οι τρεις τους, ο μεγαλοεπιχειρηματίας μέντορας σου, ο πολιτικός προστάτης σου κι ο δημοσιογράφος εντολοδόχος σου.

Κάποιοι νομίζουν ότι οι Γερμανοί, οι Δανοί, οι Ολλανδοί δεν κλέβουν. Κλέβουν κι αυτοί. Όλοι κλέβουν. Είναι στη φύση του ανθρώπου να κλέβει. Εδώ όμως, ο ιδιοκτήτης δεν είναι ποτέ στο σπίτι κι οι πόρτες είναι ορθάνοιχτες, ενώ εκεί πάντα κάποιο μαντρόσκυλο θα φέρνει γύρες στον κήπο. Αλλά η μεγάλη διαφορά είναι αλλού. Σ' αυτό που οι ανθρωπολόγοι ονομάζουν κοινωνίες της «ντροπής» και κοινωνίες της «ενοχής». Οι Ιάπωνες αυτοκτονούν επειδή ντρέπονται τον κοινωνικό έλεγχο και οι προτεστάντες γεμίζουν από ενοχές, όταν αποκαλυφθούν. Δεν ισχύει για όλους αλλά τέλος πάντων, ισχύει. Εμείς όμως, ζώντας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με χαμένους προγόνους και φαρισαϊκές δοξασίες, δεν έχουμε ούτε ενοχές ούτε ντροπές. Μόνο «περηφάνια» για κλέφτες και αρματωλούς που από σπόντα, κληρονόμησαν ένα προτεκτοράτο. Διορίστηκαν τοποτηρητές και αφού ξεμπέρδεψαν απ΄τη συνείδηση τους, τον Καποδίστρια, έστησαν καλύτερα τα παλιά τους δίκτυα.

Ακόμα και σήμερα, δυο περιοχές της Ευρώπης έχουν βαθιά στην κουλτούρα τους  την απόκλιση, την άρνηση και το έγκλημα. Η Νότια Ιταλία και η Ελλάδα. Χωρίς αιδώ αλλά με τέχνη, κουβαλούν το αρχέγονο φεουδαλικό πρότυπο του μεσσιανισμού και της πατρωνίας. Μ' αυτό μεγαλώνουν γενιές ολόκληρες καθοδηγούμενες από τη θεοκρατία και την κομματοκρατία. Από τη μία, ο Θεός «προστάτης» και από την άλλη ο βουλευτής, υπόσχονται και τάζουν, καλύπτουν και κανονίζουν ψυχές και «δουλειές», συγχωρούν και σβήνουν ίχνη, εργάζονται νυχθημερόν για να συντηρούν τις κοινωνίες της νάρκης και της παρέκκλισης από τη νόρμα. Έτσι εξηγούνται οι τόσοι πολλοί ποιητές κι οι τόσοι πολλοί κλέφτες. 

Κι αν έγιναν σημεία και τέρατα σε Αγροτική και Τ.Τ, αυτό δε σημαίνει πως οι άλλοι είναι αθώοι. Υπάρχει κόσμος και κοσμάκης που έχει χάσει τον ύπνο του, όχι γιατί φοβάται το δίκαιο κράτος που ήρθε επιτέλους να βάλει τάξη και να αποδώσει ευθύνες. Το ξεκαθάρισμα λογαριασμών τρέμει, από παλιούς «συντρόφους», εσωτερικούς και εξωτερικούς… που θέλουν να σπεύσουν ως τιμητές, πριν έρθει η δική τους σειρά.

Αυτός είναι λοιπόν, ο «ορθόδοξος» τόπος μας κι αυτοί είμαστε κι εμείς. Μεγαλώνουμε μ' ένα μικρό εγχειρίδιο «κλέφτη» στην κωλότσεπη, «χρυσόδετη» έκδοση των πολιτικών συστημάτων μας, προσποιούμενοι τους ενάρετους και τους αγανακτισμένους. Ίσως γιατί η υποκρισία είναι ο βαρύς φόρος που οφείλει πάντα, η κακία στην αρετή.

http://www.protagon.gr 12 – 1 – 2014