Η επανάσταση του Fosbury flop

Επιμέλεια: Στέλιος Χαρτζουλάκης

Στις 20 Οκτωβρίου 1968, το άλμα εις ύψος άλλαξε ριζικά, χάρη σε έναν 21χρονο Αμερικανό, τον Ντικ Φόσμπερι, ο οποίος εφάρμοσε μία νέα τεχνική, που βελτίωσε εντυπωσιακά τις επιδόσεις του αγωνίσματος. Το Sport24.gr θυμάται τι συνέβη εκείνη την ημέρα, αναλύει τη συγκεκριμένη τεχνική και εξηγεί το πώς εμπλέκεται ένας... Έλληνας.

"Νους υγιής εν σώματι υγιή" έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και σίγουρα κάτι ήξεραν παραπάνω, αφού ένας καλός αθλητής με κοφτερό μυαλό μπορεί να κάνει θαύματα...

Όπως συνέβη και με την περίπτωση του Αμερικανού Ντικ Φόσμπερι, φοιτητή της φυσικής-μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και άλτη του ύψους με μέτριες επιδόσεις σε πανεπιστημιακό επίπεδο.

Με άλματα περίπου στα 2,15 μέτρα με την (ορθόδοξη και πλέον διαδεδομένη για την εποχή) τεχνική straddle, ο Φόσμπερι γνώριζε πως δεν είχε και πολλές ελπίδες να διακριθεί σε μεγάλους αγώνες. Το υψηλό του IQ τον οδήγησε στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου, όπου βρήκε ένα βιβλίο για τον Φινλανδό άλτη, Κάλεβι Κότκας, ο οποίος είχε αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 και του 1936, με κορυφαία επίδοση μόλις 2,05 μέτρα.

Ωστόσο, ο Κότκας είχε μία περίεργη τεχνική, που κέντρισε το ενδιαφέρον του Φόσμπερι. Αφού την ανέλυσε βιομηχανικά και τροποποίησε κάποια επιμέρους στοιχεία της, παρουσίασε στον προπονητή του, Μπέρνι Βάγκνερ, μία ολοκαίνουρια τεχνική, όπου η υπερπήδηση του πήχυ γινόταν με την πλάτη, κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή εκείνη.

Όλα αυτά βέβαια συνέβησαν με αφορμή ένα ακόμα γεγονός. Το ότι ο Φόσμπερι είχε έναν τραυματισμό και για να μην μείνει πίσω στην προπόνησή του, δοκίμαζε άλματα με την πλάτη. Αφού διαπίστωσε ότι μπορούσε να πηδάει αρκετά ψηλά και με αυτόν τον τρόπο, προχώρησε στην αποτελεσματική του έρευνα.

Το ντεμπούτο του Φόσμπερι με τη νέα τεχνική έγινε στους κολεγιακούς αγώνες στίβου των ΗΠΑ, όπου προκάλεσε σοκ, καθώς θεωρήθηκε ιδιαίτερα επικίνδυνο το εγχείρημά του, αφού τότε οι άλτες προσγειώνονταν σε λάκκους με άμμο και θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να τραυματιστεί σοβαρά.

Ακολούθησαν τα trials των ΗΠΑ, όπου πήρε την πρώτη θέση και μαζί το εισιτήριο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού. Εκεί, σε ηλικία 21 ετών, άφησε με ανοικτό το στόμα όλους τους αντιπάλους του, ενώ ξεσήκωσε το κοινό με την εντυπωσιακή του τεχνική. Μάλιστα, αν και είχε μηδενική εμπειρία από μεγάλες διοργανώσεις, κατάφερε να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο με άλμα στα 2,24 μέτρα, αφήνοντας πίσω του σπουδαίους αθλητές.

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως ο Φόσμπερι εγκατέλειψε την ενεργό δράση μόλις ένα χρόνο αργότερα, το 1969, προκειμένου να επικεντρωθεί στις σπουδές του. Είχε όμως αφήσει μία σπουδαία κληρονομιά πίσω του, ένα "δώρο" προς όλους τους υπόλοιπους άλτες του ύψους, οι οποίοι άφησαν στην άκρη την τεχνική straddle και σταδιακά βελτίωσαν τις επιδόσεις τους εφαρμόζοντας το Fosbury flop.

Τη σήμερον εποχή, η μοναδική τεχνική που διδάσκεται από προπονητές και γυμναστές είναι το Fosbury flop και φυσικά όλοι οι αθλητές υψηλού επιπέδου τη χρησιμοποιούν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι από τα 2,28 μέτρα, που ήταν το παγκόσμιο ρεκόρ το 1968, έχουμε φτάσει πλέον στα 2,45 του Χαβιέρ Σοτομαγιόρ από το 1993. Δηλαδή 17 εκατοστά μέσα σε 25 χρόνια!

Επιπλέον, η επικινδυνότητα του Fosbury flop ανάγκασε τις αθλητικές εταιρείες να κατασκευάσουν νέα ασφαλέστερα στρώματα, γεγονός που τους απέφερε τεράστια κέρδη.

Οι αμφισβητίες κι ένας Έλληνας

Ήταν όμως πράγματι ο Ντικ Φόσμπερι ο πρώτος άλτης που χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη τεχνική; Πολλοί ισχυρίζονται πως όχι. Στον Καναδά υπήρχε μία άλτρια, η Ντέμπι Μπριλ, η οποία σύμφωνα με μαρτυρίες, είχε περάσει τον πήχυ με την πλάτη το 1966. Λίγο καιρό αργότερα, οι Αμερικανοί έφεραν στο φως μία φωτογραφία σε εφημερίδα του 1963 ενός άγνωστου συμπατριώτη τους, του Μπρους Κουόντι, ο οποίος εφάρμοζε το Fosbury flop.

Υπάρχει βέβαια και μία άλλη εκδοχή, ελληνική, την οποία εξιστορούσε ο παλιός προπονητής στίβου και άλτης στα νιάτα του, Στάθης Φαφούτης. Χαρακτηριστικά είχε αναφέρει: "Σε κάποιους σχολικούς αγώνες στη Λαμία, όταν ήμουν μαθητής, εκεί γύρω στον μεγάλο πόλεμο, εμφανίστηκε ένας νεαρός στο άλμα εις ύψος που περνούσε τον πήχυ με την πλάτη και μάλιστα σε ξερό γήπεδο, ενώ όλοι εμείς χρησιμοποιούσαμε, σαν πρωτάρηδες τότε, το λεγόμενο ψαλίδι. Είχαμε μείνει όλοι άφωνοι. Ούτε καν θυμάμαι το όνομα αυτού του παιδιού αλλά σίγουρα ήταν ο πρώτος διδάξας και ας μην το ξέρει ο κόσμος σήμερα".

Fosbury flop vs. τεχνική straddle

Το πέρασμα του πήχυ με την πλάτη δεν είναι η μόνη διαφορά του Fosbury flop με την τεχνική straddle. Μεγάλη διαφορά υπάρχει και στην προσέγγιση προς το σκάμμα, καθώς οι άλτες κάνουν τουλάχιστον τέσσερις ή πέντε διασκελισμούς σε καμπύλη τροχιά πριν απογειωθούν για το άλμα τους.

Έτσι τη στιγμή της απογείωσης, η φυγόκεντρος δύναμη τους βοηθάει για να έρθει το σώμα σε κάθετη θέση και από εκεί να πάρει την κλίση που χρειάζεται για το πέρασμα με την πλάτη. Στην ιδεώδη προσέγγιση, οι άλτες απογειώνονται με γωνία 15-30 μοιρών ως προς τον πήχυ πατώντας το αριστερό πόδι (για όσους κινούνται από δεξιά). Το σημείο απογείωσης πρέπει να είναι 30 ως 60 εκατοστά από τον δεξιό ορθοστάτη και 75 εκατοστά ως 1 μέτρο από τον πήχυ.

Τελικά απογειώνονται εξασκώντας μία κάθετη (μυϊκή) δύναμη στο έδαφος. Η δύναμη αυτή τους επιτρέπει να σηκώσουν το κέντρο βάρους του σώματός τους σε ένα ύψος, που εξαρτάται μόνο από το συνολικό βάρος του σώματος και την κάθετη δύναμη τη στιγμή της απογείωσης. Από κει και πέρα, το αν θα περάσει τον πήχυ ή όχι εξαρτάται από τη θέση των μελών του σώματος γύρω από το κέντρο βάρους.

Το μεγάλο πλεονέκτημα του Fosbury flop είναι ότι ο άλτης δεν χρειάζεται μεγάλη μυική δύναμη στα πόδια για να περάσει τον πήχυ, όπως συνέβαινε με την τεχνική straddle, όπου έπρεπε ολόκληρο το σώμα να περάσει σχεδόν ταυτόχρονα. Για να συμβεί αυτό, χρειαζόταν μεγάλη ώθηση κατά την απογείωση, γεγονός που μπορούσε να προκαλέσει εύκολα τραυματισμούς στα γόνατα.

http://www.sport24.gr 20 – 10 – 2012