Η ηρωοποίηση της αυτοκτονίας

Χαράλαμπος Παν. Πίσχος

Το φαινόμενο των συχνών αυτοκτονιών στην Ελλάδα, παρά την πολύπλευρη προσέγγισή του, τείνει να καταλήγει στο ίδιο γραμμικό συμπέρασμα: για τις αυτοκτονίες ευθύνεται η οικονομική κρίση. Είναι απλοϊκά εύκολο να καταλήξει κάποιος σε αυτό. Θα έλεγα ότι ερμηνεύει περισσότερο τα προσωπικά συναισθήματα εκείνου που το αναφέρει, προκειμένου να επιβεβαιώσει τους φόβους και τις ανησυχίες καταλήγοντας σε ένα υποκειμενικό συμπέρασμα, παρά δίνει μία σαφή εξήγηση για την ουσία του γεγονότος...

Αγγίζει την υπερβολή τέτοια άκριτη υιοθέτηση ερμηνειών αλλά κάτι τέτοιο είναι πλήρως κατανοητό. Η τωρινή συστεμική κατάσταση ενισχύει τη δραματικότητα της αιτιότητας της αυτοκτονίας και δίνει μία μορφή δικαιολόγησης της, που όσο βάναυση και να είναι, λίγη σημασία έχει μπροστά στην τελική επιλογή. 

Αν όμως δεχτούμε αυτή τη γραμμικότητα ότι δηλαδή η οικονομική κρίση, είναι η αιτία για τις αυτοκτονίες, δεν θα έπρεπε όλοι όσοι έχουν επηρεαστεί από αυτήν, που είναι φυσικά το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού, να οδηγηθούν στην αυτοκτονία; Οι αυτοκτονίες είναι ένα πολύπλοκο προσωπικό και ψυχολογικό θέμα που αν ψάξει κανείς θα βρει μικρή βιβλιογραφία για προφανείς λόγους (εδώ μια επιστημονική αναφορά στην αυτοκτονία και στους τρόπους αποφυγής της). Κανείς δεν μπορεί να αναζητήσει τις ακριβείς αιτίες καθώς δεν μπορεί να τις αναλύσει με το θύμα και οι ερμηνείες αναπόφευκτα μένουν μόνο στα αυτόχειρα σημειώματα. Σε αυτά, διαφαίνεται η προσωπική ευθύνη που θέλει να επιρρίψει ο αυτόχειρας χωρίς όμως να εξηγηθεί η ψυχολογική και γνωστική διαδικασία που τον οδήγησε ως εκεί.

Σήμερα, σε ένα κοινωνικά αναίσθητο περιβάλλον, εμπλουτισμένο με ασαφή πολιτικά ιδεολογήματα και με σαφή κλονισμό ταυτότητας, κάθε πράξη που ξεχωρίζει από το καθημερινό, γίνεται σημαία επανάστασης από την κοινωνία. Η αυτοκτονία ηρωοποιείται στο πλαίσιο της προσωπικής επανάστασης εναντίον μίας συνθήκης που έχει προκαλέσει σοκ σε όλους. Η σύνδεση με την οικονομική συγκυρία που διαφαίνεται από τις επιστολές που αφήνει ο αυτόχειρας, προσφέρει μία λύτρωση και νοηματοδότηση σε όποιον την ακούει.

Ταυτόχρονα, ο αυτόχειρας αναγορεύεται σε ήρωα στη συνείδηση του κόσμου, δίνοντας πεδίο για να εκδηλωθούν τα συναισθήματα του. Δεν υπάρχει όμως πιο επικίνδυνο συναίσθημα από αυτό. Παλιότερα ο λαός μας έβρισκε τους ήρωες σε όσους πολέμαγαν και έπεφταν στο πεδίο της μάχης. Τώρα το συναίσθημα μας έχει αλλάξει τόσο πολύ, παίρνοντας τη μορφή της παθητικής παραίτησης ταυτιζόμενη με την ηρωοποίηση της αυτοχειρίας. Η προσωπική όμως μάχη δεν σταματά και δίνεται καθημερινά εκεί έξω.

Η ηρωοποίηση της αυτοκτονίας παίρνει τη μορφή χιονοστιβάδας. Η αίσθηση που δημιουργείται σε κάθε άνθρωπο που ακούει καθημερινά αυτό το γεγονός, είναι μοναδική και αποενοχοποιητική. Η ανθρώπινη ζωή έχει «πάψει» πια να αποτελεί σημαντικό παράγοντα ρύθμισης της κοινωνικής ζωής όταν όλες οι ειδήσεις που έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο τον αναφέρουν σαν νούμερο ή σαν ποσοστό (τι κρίμα αλήθεια!). Αυτό διαφαίνεται από τη συχνότητα των αυτοκτονιών αλλά και από τη σκληρότητα των επιστολών που αφήνουν οι αυτόχειρες, σαν να μπαίνουν σε ένα διαγωνισμό εντυπώσεων. Γνωρίζοντας ήδη την επιρροή που έχουν αφήσει οι προηγούμενες αυτοκτονίες στην κοινή γνώμη, οι μελλοντικοί αυτόχειρες θέλουν να αφήσουν το δικό τους ανεξίτηλο σημάδι στην κοινωνία και αφού δεν μπορούν πλέον να το κάνουν παραγωγικά, το κάνουν εσωτερικά, αφαιρώντας τη ζωή από τον εαυτό τους.

Την ίδια στιγμή οι αυτοκτονίες είναι βούτυρο στο ψωμί των ΜΜΕ. Η αίσθηση του ηρωισμού προβάλλεται εμφανέστατα μέσα από τα ρεπορτάζ και τα πλάνα με τις αντιδράσεις του κόσμου να ταξιδεύουν σε δευτερόλεπτα σε όλη τη χώρα, μεταλλάσοντας μία ήττα της ζωής, «ελκυστική» για κάποιους άλλους. Η διαχείριση ενός τέτοιου φαινομένου, απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και ειδική ανάλυση από ψυχολόγους για να μπορέσει να αποκωδικοποιηθεί σε όλο του το φάσμα. Η έμφαση που δίνεται στην γραμμικότητα από τα ΜΜΕ, είναι λανθασμένη και δεν μπορεί να δώσει στον κόσμο την ξεκάθαρη εικόνα που χρειάζεται ώστε να κατανοήσει πλήρως το φαινόμενο. Η ευθύνη που έχουν τα ΜΜΕ είναι καθοριστική στην διερεύνηση όλων των πτυχών πίσω από τέτοια γεγονότα για να επαναπροσδιορίσει ο άνθρωπος τη σημαντικότητα της ζωής του.

Επιπρόσθετα, η παντελής απουσία από την πλευρά της πολιτείας μίας ολοκληρωμένης πολιτικής για την αποτροπή αυτοκτονιών, είναι τραγική και αδικαιολόγητη. Μεμονωμένες ενέργειες που επαφίονται περισσότερο στις προσπάθειες και στον αλτρουισμό ατόμων και οργανώσεων είναι συγκινητικές αλλά δεν φτάνουν για να αποτελέσουν ένα πλέγμα προστασίας. Απαιτείται ειδική πολιτική πρόληψης και μηνύματα κατανόησης του φαινομένου που θα βοηθήσουν το άτομο που ελκύεται από τέτοιες σκέψεις να διακρίνει τι πραγματικά συμβαίνει μέσα του και να κλίνει ξανά προς τη ζωή.

tovima.gr 30 – 5 – 2012