Λουίτζι Πιραντέλο: Γράφοντας για θέατρο

 

Ο Λουίτζι Πιραντέλο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους και πιο γνωστούς λογοτέχνες και θεατρικούς συγγραφείς της Ιταλίας που κατάφερε να αποσπάσει το Βραβείο Νόμπελ το 1934.

Ο Πιραντέλο γεννήθηκε το 1867 στο Girgenti, σημερινό Agrigento της Σικελίας. Ο πατέρας του ήταν επιτυχημένος έμπορος και περίμενε ότι ο νεαρός Λουίτζι θα ακολουθούσε τα δικά του βήματα στο μέλλον. Ωστόσο, από νωρίς ο συγγραφέας έδειξε την κλίση του προς τα γράμματα και εφοδιάστηκε με λογοτεχνική εκπαίδευση. Παρακολούθησε το Πανεπιστήμιο της Ρώμης το 1887 και αργότερα πήγε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή επάνω στη Σικελική διάλεκτο...

Οι πρώτες λογοτεχνικές απόπειρες του Πιραντέλο εκφράστηκαν δειλά μέσω μεταφράσεών του σε Ρωμαϊκές Ελεγείες του Γκαίτε, ενώ αργότερα επηρεασμένος από το φίλο και σύμβουλό του Capuana έστρεψε το ενδιαφέρον του στη νατουραλιστική φαντασία. Μάλιστα, το πρώτο του μυθιστόρημα ‘Ο Απόκληρος’ το οποίο έγραψε το 1893 περιέχει τα αρχικά στοιχεία που θα άνθιζαν έπειτα στο γράψιμό του.

Η αίσθηση απογοήτευσης που χαρακτήριζε τα γραπτά του προήλθε από μια μεγάλη προσωπική τραγωδία. Οι γονείς του σε ηλικία 27 ετών κανόνισαν να παντρευτεί την Antonietta Portulano, κόρη του συνεταίρου του πατέρα του, την οποία ο Πιραντέλο δε γνώριζε. Κάτι τέτοιο συνηθιζόταν εκείνα τα χρόνια και έτσι ο γάμος προχώρησε κανονικά. Το κορίτσι είχε χάσει τη μητέρα του επάνω στη γέννα καθώς ο πατέρας της όντας υπερβολικά ζηλιάρης απαγόρεψε να έρθει γιατρός για να την βοηθήσει.

Το πρώτο διάστημα, ο γάμος τους ήταν ευτυχισμένος αλλά μετά τη γέννηση του τρίτου τους παιδιού και την οικονομική καταστροφή της οικογένειας του Πιραντέλο σε μια πλημμύρα, η Antonietta άρχισε να έχει ψυχικά προβλήματα. Αν και η κατάστασή της έχρηζε εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική εντούτοις ο Πιραντέλο την κράτησε στο σπίτι με ανεξέλεγκτες συνέπειες για τον ίδιο και τα παιδιά που αντιμετώπιζαν μια μητέρα που δεν αναγνώριζαν. Η επίδραση των όσων του συνέβαιναν είναι ολοφάνερη στο γράψιμό του, καθώς προσπαθούσε να εξερευνήσει καταστάσεις τρέλας και ψευδαισθήσεων, ενώ το 1919 με την αναγνώριση της δουλειάς του κατάφερε να στείλει την σύζυγό του σε ιδιωτική κλινική ώστε να την περιθάλψουν.

Το πρώτο ευρέως αναγνωρισμένο έργο του Πιραντέλο αποτέλεσε το μυθιστόρημα του 1904 ‘Il fu Mattia Pascal’ και μέχρι το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο συγγραφέας είχε εκδώσει άλλα δύο μυθιστορήματα και πολλά διηγήματα. Η προσοχή του στράφηκε στο θέατρο το 1916 και παρασυρόμενος από το νέο του πάθος κατάφερε να τελειώσει εννέα θεατρικά κείμενα μέσα σε ένα μόλις χρόνο, ενώ τα πρώτα τρία του έργα τα τελείωσε μέσα σε μία εβδομάδα.

Το 1920 πέτυχε την πρώτη του επιτυχία με μεγάλη αποδοχή από κριτικούς και κοινό και το επόμενο διάστημα κατάφερε μέσα σε 5 εβδομάδες εντός του 1921 να γράψει 2 από τα αριστουργήματά του, το ‘Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα’ και ‘Ερρίκος Δ’’.

Μεταξύ του 1922 και του 1924 απέκτησε μεγάλη αναγνώριση. Έλαβε το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής στο Παρίσι και το 1925 με τη βοήθεια του Μουσολίνι που ήταν μεγάλος θαυμαστής του άνοιξε το δικό του Art Theatre στη Ρώμη. Η σχέση του συγγραφέα με τον Μουσολίνι έχει μάλιστα συζητηθεί εκτενώς και κάποιοι μελετητές έχουν αναφέρει ότι η υιοθέτηση του φασισμού από τον Πιραντέλο στα έργα του έχει να κάνει με ένα στρατηγικό τέχνασμα ώστε να προωθήσει τη σταδιοδρομία του. Η δήλωσή του «Είμαι φασίστας γιατί είμαι Ιταλός» αποδίδεται για πολλούς σε αυτό που γνώριζε πολύ καλά ο Πιραντέλο, ότι ο φασισμός και οι ανά τον κόσμο φασίστες μόνο κακό στον πολιτισμό μπορούν να κάνουν, όπως παρουσιάζεται και στο έργο του ‘Οι Γίγαντες του Βουνού’.

Από την αντίθετη πλευρά πολλοί θεωρούν τον Πιραντέλο έναν απλό φασίστα που προωθούσε μόνο τις προσωπικές του φιλοδοξίες διατηρώντας καλές σχέσεις με το φασιστικό καθεστώς αν και το μόνο σίγουρο είναι ότι μόνο ο ίδιος γνώριζε τι πραγματικά πρέσβευε και σε τι αποσκοπούσε με αυτή του τη στάση. Γεγονός πάντως παραμένει, ότι η συμπάθεια που του έδειχνε ο Μουσολίνι του άνοιξε τις πόρτες σε μεγάλα πολιτιστικά κέντρα του κόσμου από το Λονδίνο και το Παρίσι μέχρι την Αργεντινή και τη Βραζιλία.

Επηρεασμένος από τη μακρά ασθένεια της γυναίκας του τα έργα του δεν είναι λίγες οι φορές που ασχολούνται με θέματα που σχετίζονται με την ψυχολογία και τα βαθύτερα κίνητρα της ψυχής. Στον Ερρίκο Δ’ , ο πρωταγωνιστής του Πιραντέλο χάνει τα λογικά του ύστερα από μια πτώση με το άλογό του. Παραμένει σε αυτή την κατάσταση για 12 χρόνια και όταν ξαναβρίσκει τον εαυτό του καταφεύγει στον πλασματικό του κόσμο για να λυτρωθεί από το χαμό της γυναίκας που αγάπησε. Όταν εκείνη τον επισκέπτεται με το νέο της σύντροφο εκείνος τον τραυματίζει θανάσιμα και βρίσκεται εγκλωβισμένος στον Ερρίκο Δ για να μην υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.

Αν και έφτασε στο αποκορύφωμα της δραματικής πρωτοτυπίας με το έργο ‘Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα’, εντούτοις ο Πιραντέλο συνέχισε να γράφει μέχρι το τέλος της ζωής του και να δέχεται επίσης σημαντική αναγνώριση. Μάλιστα στο θέατρο κατάφερε να βρει και την μετέπειτα σύντροφό του, Marta Abba και να ισορροπήσει συναισθηματικά για την οποία έγραψε και τα περισσότερα από τα μεταγενέστερα έργα του. Το 1931 το έργο του Πιραντέλο ‘Όπως Αγαπάτε’ ανεβαίνει στο Μπρόντγουεϊ με την ηθοποιό Judith Anderson να πρωταγωνιστεί ενώ στην κινηματογραφική μεταφορά του έργου, τον πρωταγωνιστικό ρόλο κρατάει η μεγάλη ντίβα του αμερικανικού κινηματογράφου Γκρέτα Γκάρμπο. Λίγο αργότερα το 1934, ο Πιραντέλο θα λάβει το βραβείο Νόμπελ και μέχρι το θάνατό του το 1936 βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις για να εμφανιστεί σε μια κινηματογραφική εκδοχή του έργου του «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα».

Ο Λουίτζι Πιραντέλο δεν άφησε τίποτα χωρίς την υπογραφή του. Ακόμα και στην κηδεία του είχε αφήσει ξεκάθαρες και συγκεκριμένες οδηγίες αν και αυτές ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν καθώς το κυριότερο που απαιτούσε ήταν η καύση του κάτι στο οποίο ήταν αντίθετη η εκκλησία αλλά και το φασιστικό καθεστώς, με αποτέλεσμα να γίνει κανονική κρατική κηδεία.

Ο Λουίτζι Πιραντέλο έζησε και μεσουράνησε σε μια περίεργη και αρκετά περίπλοκη εποχή με έντονες κοινωνικές αναζυμώσεις υπήρξε όμως ο σημαντικότερος Ιταλός θεατρικός συγγραφέας της εποχής του αφήνοντας πίσω του ένα ιδιαίτερα σημαντικό θεατρικό και λογοτεχνικό έργο. Φτάνοντας μέχρι σήμερα τα έργα του έχουν παιχτεί από πλήθος θιάσων σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία και τοποθετώντας τον στο πάνθεον των θεατρικών συγγραφέων. 

Capital.gr 28 – 4 – 2012