Τελικά τα οστά του σώματος δεν προήλθαν από τα δόντια

Οι ακίδες στο στόμα του κωνόδοντου Furnishina θυμίζουν δόντια αλλά δεν είναι (Πηγή: Duncan J. E. Murdock et al. / Nature)

 

Η θεωρία αντιστρέφεται

Για πολύ καιρό οι εξελικτικοί βιολόγοι πίστευαν ότι τα πρώτα πραγματικά οστά που εξελίχθηκαν στη Γη ήταν τα δόντια, ενώ ο σκελετός των σπονδυλόζωων σχηματίστηκε αργότερα. Στην πραγματικότητα συνέβη το ακριβώς αντίστροφο, δείχνει η μελέτη ενός απολιθωμένου πλάσματος που εξαφανίστηκε πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια...

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύεται στο Nature, εξετάζει τα κωνόδοντα, πρωτόγονα σπονδυλόζωα που έμοιαζαν με χέλια. Δεν διέθεταν εσωτερικό ή εξωτερικό σκελετό, το στόμα τους όμως ήταν εξοπλισμένο με αιχμηρές ακίδες που θυμίζουν δόντια.

Τα «δόντια» αυτά φαίνεται ότι αποτελούνταν από οδοντίνη και σμάλτο, συστατικά από τα οποία σχηματίζονται και τα δικά μας δόντια. Η ομοιότητα αυτή είχε οδηγήσει στη θεωρία του «από μέσα προς τα έξω», σύμφωνα με την οποία τα σπονδυλωτά εξέλιξαν πρώτα δόντια και στη συνέχεια πλήρεις σκελετούς.

Η θεωρία δείχνει τώρα να ανατρέπεται χάρη στην εξέταση απολιθωμένων κωνόδοντων με τομογραφική μικροσκοπία ακτίνων Χ, μια σχετικά νέα τεχνική που επιτρέπει την απεικόνιση της εσωτερικής δομής απολιθωμάτων. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ χρειάστηκε μάλιστα να ταξιδέψουν μέχρι την Ελβετία για να χρησιμοποιήσουν μια αρκετά ισχυρή πηγή ακτίνων Χ.

Η εξέταση της τρισδιάστατης δομής των «δοντιών» σε πρωτόγονα κωνόδοντα αποκαλύπτει ότι οι σχηματισμοί αυτοί δεν περιλαμβάνουν στρώματα σμάλτου. Επιπλέον, η διαδικασία σχηματισμού των  «δοντιών» από φωσφορικό ασβέστιο -συστατικό και των δικών μας δοντιών- ήταν εντελώς διαφορετική από τη διαδικασία σχηματισμού των δοντιών στα σύγχρονα σπονδυλωτά.

Η μελέτη δείχνει με σαφήνεια ότι τα πραγματικά δόντια έχουν διαφορετική εξελικτική προέλευση από τα δόντια και τα οστά των σύγχρονων σπονδυλωτών ζώων.

Τότε όμως από πού προήλθαν οι μασέλες μας; Στο αρχείο των απολιθωμάτων υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις πρωτόγονων ψαριών (τα οποία είναι και αυτά σπονδυλόζωα όπως ο άνθρωπος) που δεν διέθεταν δόντια, ήταν όμως καλυμμένα από σκληρά υλικά, τα οποία σχημάτιζαν έναν υποτυπώδη εξωσκελετό.

Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, τα δόντια πιθανότατα προήλθαν από σκληρές προεξοχές του εξωσκελετού γύρω από το στόμα, με τις οποίες αυτά τα ψάρια σκάλιζαν τη λάσπη του βυθού.

Όπως σχολιάζει ο Φίλιπ Ντόνοχιου, επικεφαλής της τελευταίας μελέτης, «πρέπει τώρα να υποθέσουμε ότι τα δόντια μας εξελίχθηκαν από την πανοπλία ψαριών που τρέφονταν με λάσπη».

Το ίδιο πρέπει να συνέβη και με όλα τα οστά του σώματός μας.Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΔΟΛ 17 – 10 – 2013