Η αλληγορία του ομορφάντρα

Η ομορφιά είναι ένα συν, όμως η ασχήμια δεν είναι πάντα μειονέκτημα όπως διαβάσαμε στις σελίδες του περιοδικού ΄Esquire΄.

Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ο -νεαρός τότε- τεχνικός του Παναθηναϊκού Χουάν Ραμόν Ρότσα δίνει συνέντευξη μετά από ήττα της ομάδας του. Εμφανώς φορτισμένος ψυχολογικά, λέει κάτι του στυλ (δυστυχώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχε YouTube, ούτως ώστε να βρω τις ακριβείς κουβέντες του): «Όλοι σας αποθεώνετε τον Μπάγεβιτς. Κι εγώ είμαι πολύ καλός προπονητής (σ.σ. πρόσφατα είχε φτάσει τον Παναθηναϊκό μέχρι τα ημιτελικά του Champions League), αλλά δε γράφετε ποτέ τίποτε για μένα. Θα σας πω γιατί το κάνετε αυτό: επειδή ο Ντούσαν είναι όμορφος κι εγώ άσχημος»...

Στα τριάντα και πλέον χρόνια που ασχολούμαι με την μπάλα, δε νομίζω πως υπήρξαν πολλές δηλώσεις που να με συγκλόνισαν όσο εκείνη του πάλαι ποτέ «Φόρτσα Ρότσα Μπουμπλή». Πόσο μεγάλη σημασία παίζει η ομορφιά στην καθημερινή μας πραγματικότητα; Είναι άραγε πάντοτε καλό για κάποιον να είναι όμορφος;

Όλοι γνωρίζουμε την all time classic εικόνα του Τσε Γκεβάρα, «έργο» του Κουβανού φωτογράφου Αλμπέρτο Κόρντα. Το φόντο κατακόκκινο και η αποφασιστική -και μάλλον εξωραϊσμένη- φιγούρα του Κομαντάντε παρέα με το λατινοαμερικάνικο μότο «Hasta la victoria siempre» («Προς τη νίκη πάντα»). Και γεννιέται στο μυαλό μου η απορία: Αν ο Τσε δεν ήταν όπως ήταν, αλλά έμοιαζε, ας πούμε, με τον Ρόουαν Άτκινσον, θα τον θυμόταν κανείς σήμερα; Δόξα τω Θεώ, οι λαοί έχουν αναδείξει ουκ ολίγους ένδοξους επαναστάτες - συχνά με λαμπρότερο έργο, αλλά και πιο μαρτυρικό τέλος από τον Αργεντινό.

Προσωπικά, βάζω στοίχημα πως, αν σταματήσεις έναν πιτσιρικά από αυτούς που φοράνε με λατρεία το συγκεκριμένο T-shirt και τον ρωτήσεις για τα έργα και τις ημέρες του Τσε, θα μείνει με ανοιχτό το στόμα. Ένας φίλος μου χρησιμοποίησε το παράδειγμα του Χο Τσι Μινχ, του (Βόρειο) Βιετναμέζου ηγέτη που υποχρέωσε τους Αμερικανούς στην πιο ταπεινωτική ήττα της ιστορίας τους, σε έναν πόλεμο-σημείο αναφοράς για την ανθρωπότητα. Κανείς δε θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί ότι θα φοράει ένα μπλουζάκι με τη μάπα ενός γερο-Ασιάτη...

Πέρα από τον Τσε Γκεβάρα (στην περίπτωσή του ίσως να βοήθησε και το γεγονός πως «έφυγε» νωρίς από το μάταιο τούτο κόσμο), μπορεί κανείς να εντοπίσει και αρκετά άλλα τέτοια ιστορικά παραδείγματα. Όπως, π.χ., τον Τζον Κένεντι ή ακόμη και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, ο θείος του Κωστάκη εθεωρείτο όμορφος άντρας στην εποχή του, σε σημείο μάλιστα που είχε αναγκάσει κάποτε την (ιστορική διευθύντρια της Καθημερινής) Ελένη Βλάχου να αναρωτηθεί ποιος θα ήταν ο ρους της ιστορίας στην περίπτωση που ο Καραμανλής θα είχε την εμφάνιση του Σπύρου Μαρκεζίνη και τούμπαλιν.

Για όσους δεν ξέρουν, ο «άτυχος» αυθεντικός «τσάρος της οικονομίας» έμοιαζε σαν δίδυμος αδερφός με τον κινηματογραφικό βρικόλακα Νοσφεράτου. Όχι στην ταινία με τον Κλάους Κίνσκι, αλλά στην παλιά, του Μουρνάου, με τον αποκρουστικό Μαξ Σρεκ (καμία σχέση με το αγαπησιάρικο τερατάκι του Ντίσνεϊ).

Μέχρι εδώ όλα φυσιολογικά και απλά, σε σημείο που να αναρωτιέσαι, αγαπητέ αναγνώστη: «Μα για ποιο λόγο μας τα γράφει όλα αυτά ο Χειμωνάς; Είναι λογικό αυτός που είναι εμφανίσιμος να έχει καθολικό προβάδισμα απέναντι σ΄ εκείνον που είναι για τα μπάζα».

Πράγματι. Το βλέπουμε στην καθημερινότητά μας. Αλλιώς θα αντιδράσουμε αν μας σπρώξει στο λεωφορείο μια δίμετρη γαλανομάτα ξανθιά κι αλλιώς μια τροφαντή κοντούλα με στραβισμό. Αλλιώς θα φερθούμε αν μας πάρει τη σειρά στην τράπεζα ένας κλώνος της Κίρα Νάιτλι κι αλλιώς αν ξάφνου βρούμε μπροστά μας ένα σωσία της Γεωργίας Βασιλειάδου.

Έλα, όμως, που τα πράγματα δεν είναι έτσι... Θα αναφέρω ένα όνομα σαφώς λιγότερο ιστορικό από τα παραπάνω, το οποίο όμως θα σας δώσει αμέσως την ακριβή εικόνα: Σούζαν Μπόιλ, κυρίες και κύριοι! Φαντάζομαι πως όλοι θυμόσαστε το γηραλέο ασχημόπαπο από την (επίσης) γηραιά Αλβιώνα που έκανε θραύση στο «Ελλάδα, έχεις ταλέντο της Αγγλίας» (που λέγανε τω καιρώ εκείνω στα εδώ μεσημερια-νάδικα). Παρ΄ ότι η Μπόιλ διάθετει αναμφισβήτητο μουσικό ταλέντο, αμφιβάλλω αν θα γνώριζε τέτοια επιτυχία αν απλώς έμοιαζε με μια συνηθισμένη ομορφούλα ποπ σταρ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, λοιπόν, η τερατώδης ασχήμια μετατράπηκε σε βαρβάτο άσο στο μανίκι.

Από μια άποψη, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το μεγαλοφυή Στίβεν Χόκινγκ. Ο μεγάλος Βρετανός θεωρητικός φυσικός, βέβαια, δεν είναι όμορφος ή άσχημος. Απλώς πάσχει από μια σοβαρότατη εκφυλιστική νόσο, επιδεικτικά ορατή στο γυμνό μάτι. Η εικόνα του στο καροτσάκι είναι εξαιρετικά οικεία σε όλες τις γωνιές του πλανήτη μας. Αν επρόκειτο για ένα μεσήλικα κυριούλη που θα έσφυζε από υγεία, θα τον γνώριζε οποιοσδήποτε δεν ασχολείται φανατικά με το αντικείμενο; Για σκεφτείτε το. Είστε σε θέση να αναφέρετε οποιονδήποτε άλλο θεωρητικό φυσικό;

Τέλος, ακριβώς το αντίθετο συναντάμε στην περίπτωση του Ντέιβιντ Μπέκαμ. Ο πρώην άσος της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και της Ρεάλ Μαδρίτης, ο οποίος σήμερα αγωνίζεται στο πρωτάθλημα των ΗΠΑ με τη φανέλα της Γκάλαξι του Λος Άντζελες, είναι -κατά την ταπεινή μου άποψη- ο σημαντικότερος Βρετανός ποδοσφαιριστής των τελευταίων είκοσι χρόνων.

Παρ΄ όλ΄ αυτά, η αγγελική του εμφάνιση καθώς και το lifestyle που σχολαστικά υπηρετεί έχουν κάνει πολλούς να αμφισβητούν παντελώς την αξία του. Βέβαια, αυτό εξηγείται επιστημονικά (που έλεγε κι ο Κώστας Μυλωνάς). Όσο κι αν το ποδόσφαιρο έχει φλωρέψει αρκετά σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, εξακολουθεί να έχει ανάγκη από την (καλώς εννοούμενη) βαρβατίλα. Για παράδειγμα, πολλοί θα προτιμήσουν την αντιαισθητική μπαλαδόφατσα του Αργεντινού άσου της Μάντσεστερ Σίτι Κάρλος Τέβες από το σούπερ τρέντι «Spice Boy».

Σας ανέφερα μόνο μερικά από τα παραδείγματα για τη σημασία της εξωτερικής εμφάνισης στην ανθρώπινη πραγματικότητα. Αν είχα στη διάθεσή μου ολόκληρο το Esquire, θα μπορούσα να γκουγκλάρω ασύστολα και να αραδιάζω χωρίς σταματημό ονόματα από το χώρο της πολιτικής, της τέχνης, του αθλητισμού κ.ο.κ.

Φαινομενικά είναι παράδοξο. Σε κάποιες περιπτώσεις η ομορφιά δίνει τεράστια αβάντα εξασφαλίζοντας αιώνια υστεροφημία στους «προικισμένους», σε άλλες αποτελεί τροχοπέδη και σε κάποιες τρίτες είναι η ίδια η ασχήμια που δίνει δόξα ή (και) χρήμα. Αν φυσικά το ψάξεις λιγουλάκι, υπάρχει παντού μια λογική. Ο Τσε Γκεβάρα είναι ένα σύμβολο.

Το γεγονός ότι η δράση του είναι δυσανάλογα γνωστή σε σχέση με τη φήμη του τον κάνει κάτι σαν μυθικό πρόσωπο, ένα διεθνές σύμβολο της «Επανάστασης», με όποιον τρόπο κι αν την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Ως εκ τούτου, οφείλει να είναι ομορφάντρας. Οι μπλούζες θα μοστράρουν το γοητευτικό Τσε, όχι τον (εξαιρετικά δύσμορφο) Ζορζ Νταντόν, όχι τον Ντέσμοντ Τούτου. Αντίθετα, η Σούζαν Μπόιλ λειτουργεί ως πρότυπο ταύτισης. Ο μέσος άνθρωπος, ο οποίος -κακά τα ψέματα- βρίσκεται πιο κοντά σε αυτήν απ΄ ό,τι στην Μπιγιονσέ μπαίνει, συνειδητά ή ασυνείδητα, στη σκέψη: «Ε, αφού τα κατάφερε αυτή η ασχημομούρα, κουτσά στραβά κάτι θα πετύχω κι εγώ». Φυσικά, ο μέσος άνθρωπος δε διαθέτει ούτε κατά διάνοια τη φωνάρα της Μπόιλ, μένει όμως στην εξωτερική της εμφάνιση, στην πρώτη εντύπωση.

Οι Αγγλοσάξονες λένε: «Ποτέ μην κρίνεις ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του». Τελικά, όμως, μόνο αυτό κάνουμε. Απ΄ ό,τι φαίνεται, δεν μπορούμε κι αλλιώς. Είναι στη φύση μας.

Αναδημοσίευση από το τεύχος Απριλίου Νο8 του περιοδικού ΄Esquire΄.

Capital.gr 5 – 5 – 2012